چرخه ی قاعدگی یا پریود در زنان

چرخه ی قاعدگی یا پریود یا سیکل قاعدگی (به پارسی: دَشتان) در واقع دگرگونی فیزیولوژیکی است که در زنان بارور جهت تولیدمثل جنسی رخ می‌دهد و هر ماه یک تخمک بالغ شده و آمادهٔ پروردن جنین می‌شود. در این زمان اندک‌اندک بافت رحم نیز آمادهٔ نگهداری جنین می‌شود. اگر لقاح انجام نشود، اووسیت ثانویه(تخمک در صورتی ایجاد می‌شود که لقاح با اسپرم رخ دهد و سپس میوز دو تکمیل می‌شود و تخمک شکل می‌گیرد و تا قبل از ان اووسیت ثانویه است) دفع شده و بافت پوششی رحم ریزش می‌کند (قاعدگی). چرخهٔ قاعدگی زنان در دوران بارداری و شیردهی متوقف می‌شود.که به دلیل وجود HCG مترشحه از پرده کوریون که جفت را تشکیل و پروژسترون جسم زرد در خون می باشد که با خود تنظیمی منفی مانع از ترشح FSH و LH شده و چرخه دیگری شروع نمی‌شود.

چرخه ی قاعدگی از زمان بلوغ تا زمان یائسگی ادامه می‌یابد. مدت خون‌ریزی قاعدگی برای چندروز، معمولاً ۳–۵ روز به درازا می‌کشد، هر چرخهٔ قاعدگی به‌طور میانگین ۴۰روز هست، یک چرخهٔ قاعدگی طبیعی بین ۲۵ تا ۹۰ روز است. حجم میانگین خون‌ریزی در هر چرخهٔ ماهانهٔ قاعدگی ۳۵ میلی‌لیتر است.

چرخهٔ قاعدگی تحت تأثیر هورمون‌ها و دارای سه فاز است:

1. فاز فولیکولر
2. فاز اوولاسیون یا تخمک‌گذاری
3. فاز لوتِئال یا جسم زرد

اگرچه برخی منابع بخش‌بندی دیگری دارند:

1. گام قاعدگی یا خونریزی
2. گام تکثیری یا پرولیفراتیو
3. گام ترشحی

هر سیکل قاعدگی از نخستین روز آغاز خون‌ریزی قاعدگی شروع می‌شود. روش‌های هورمونی جلوگیری از بارداری با تغییر در اندازهٔ هورمون‌های بدن از بارداری پیشگیری می‌کنند.

فاز خون‌ریزی یا قاعدگی

به این فاز قاعدگی، پریود یا منس نیز می‌گویند. بروز خون‌ریزی قاعدگی نشانه حامله نبودن یک زن است. اگرچه این علامت خیلی قابل اعتماد نیست، از آنجایی که بعضی از علل، منجر به خون‌ریزی در دوران بارداری می‌شوند.
عادت ماهانه زنان تقریباً هر ۲۸ روز یکبار رخ می‌دهد. البته خصوصیات قاعدگی از جمله طول دوره ماهانه، مقدار خون‌ریزی و شدت آن از زنی تا زن دیگر متفاوت است و در افراد مختلف خون‌ریزی ماهانه خفیف یا شدید، دردناک یا بدون درد، طولانی یا کوتاه است. به‌طور میانگین در بیشتر زنان خون‌ریزی ماهانه ۵ تا ۷ روز طول می‌کشد و در کل ۶۰ تا ۲۵۰ میلی‌لیتر (معادل ۴ قاشق غذاخوری تا حدود یک فنجان) خون در این مدت از دست می‌رود.
بعد از دوران بارداری سیکل تخمک گذاری یا قاعدگی برای مدتی به هم می‌ریزد.

فاز فولیکولر

فاز دوم، فاز فولیکولر یا فاز تکثیری نامیده می‌شود. از آنجایی که یک هورمون باعث افزایش ضخامت و رشد دیواره رحم می‌شود به این فاز، فاز تکثیری می‌گویند.
با افزایش هورمون اف اس اچ (به انگلیسی: FSH) طی روزهای اول سیکل، تعداد کمی از فولیکول‌های تخمدانی تحریک می‌شوند. این فولیکول‌ها در همان بدو تولد به صورت خاموش، وجود دارند. در هر سیکل قاعدگی، این فولیکول‌ها برای غالب شدن، با هم رقابت می‌کنند، تحت تأثیر چندین هورمون، رشد همه این فولیکول‌ها بجز یکی از آن‌ها متوقف می‌شود در حالی که فولیکول غالب شروع به رشد و بالغ شدن می‌کند این فولیکول، فولیکول گراف نام دارد.
زمانی که فولیکول‌ها بالغ می‌شوند مقدار زیادی استرادیول، نوعی استروژن، ترشح می‌کنند. استروژن‌ها شروع به تشکیل یک لایه جدید در اندومتر رحم می‌کنند. استروژن نیز باعث تحریک کریپت‌ها در سرویکس رحم می‌شوند تا موکوس بارور سرویکس را تولید کنند.

فاز ترشحی

فاز سوم فاز ترشحی نامیده می‌شود.

ترکیب خون قاعدگی

ترکیب قاعدگی برای نامیدن جریان قاعدگی صحیح‌تر به نظر می‌رسد اگرچه افراد از اصطلاح خون قاعدگی استفاده می‌کنند. در حقیقت ترکیب قاعدگی از مقداری خون، موکوس سرویکس (مخاط دهانهٔ رحم)، ترشحات واژن و بافت اندومتر رحم تشکیل شده‌است. رنگ ترکیب قاعدگی قهوه‌ای متمایل به قرمز، کمی تیره‌تر از رنگ خون است.
بسیاری از زنان با ریزش بافت پوششی اندومتر رحم، طی قاعدگی مواجه می‌شوند. ریزش اندومتر به صورت قطعاتی از بافت رحم که با خون مخلوط است تظاهر می‌یابد، اغلب این قطعات بافتی، «لخته قاعدگی» نامیده می‌شود. این لخته قاعدگی معمولاً در زنانی که جریان خون قاعدگی شدیدتری از متوسط نرمال دارند، رخ می‌دهد. گاهی لخته قاعدگی به اشتباه سقط زودرس رویان تلقی می‌شود. آنزیمی موسوم به پلاسمین که در بافت اندومتر رحم وجود دارد مانع از تشکیل لخته در ترکیب مایع قاعدگی می‌شود.
مقدار آهن از دست رفته در هر سیکل قاعدگی نسبتاً ناچیز است. در یک مطالعه زنانی که در سن قبل از دوران پسا قاعدگی قرار داشتند و علایم کمبود آهن را نشان می‌دادند تحت آندوسکوپی قرار گرفتند. ۸۶ درصد از این زنان دچار یک بیماری در دستگاه گوارش بودند و به اشتباه به خون‌ریزی قاعدگی نسبت داده شده بود.
اولین تجربهٔ قاعدگی در سن بلوغ «منارک» نامیده می‌شود. متوسط سن بروز منارک ۱۳ سالگی است هر چند که بروز آن می‌تواند از ۸ تا ۱۸ سالگی متغیر باشد.
دوران قبل از پسا قاعدگی به زمانی گفته می‌شود که قدرت باروری زنان کاهش می‌یابد و دفعات خون‌ریزی قاعدگی کاهش می‌یابد. پسا قاعدگی به زمانی که خون‌ریزی قاعدگی در یک زن کاملاً متوقف می‌شود و دیگر بارور نخواهد شد گفته می‌شود، در کشورهای غربی، پسا قاعدگی معمولاً در اواخر دهه ۴۰ و ۵۰ رخ می‌دهد.

تجربیات فیزیکی

در بسیاری از زنان، تغییرات فیزیکی متعددی در ارتباط با تغییرات طبیعی سطح هورمون‌های جنسی طی دوران قاعدگی رخ می‌دهد و با انقباضات عضلات رحم (کرامپ قاعدگی)، که در قاعدگی ایجاد می‌شود، همراه می‌شود. زنان ممکن است با احتباس آب، تغییر در فعالیت جنسی، خستگی، دردناک شدن پستان‌ها، یا تهوع مواجه شوند. تورم بافت پستانی و احساس ناراحتی در پستان‌ها در نتیجهٔ احتباس آب ایجاد می‌شود. این احساسات گاهی خفیف هستند و گاهی شدید. رژیم غذایی سالم، کاهش مصرف نمک، کافئین و الکل و برنامهٔ ورزشی مرتب در کنترل تغییرات فیزیکی مرتبط با قاعدگی مؤثر است. معمولاً از این تغییرات فیزیکی مرتبط با قاعدگی به سندرم پیش از قاعدگی یاد می‌شود. این احساسات از یک شخص به شخص دیگر و از یک چرخه تا چرخه‌ای دیگر متغیر است.

دردهای شکمی قاعدگی

بسیاری از زنان کرامپ‌های شکمی دردناک را طی دوران قاعدگی تجربه می‌کنند. عضلات رحم و عضلات شکمی اطراف رحم برای بیرون راندن مایع قاعدگی منقبض می‌شود اعتقاد بر این است که انقباضات عضلانی رحم با افزایش رها شدن اسیدهای چرب موسوم به پروستاگلاندین از بافت پوششی رحم تولید می‌شود این کرامپ دیسمنوره اولیه یا دردهای قاعدگی نامیده می‌شود دیسمنورهٔ اولیه معمولاً طی یک تا دو سال اول زندگی رخ می‌دهدو ممکن است تا دوران پسا قاعدگی ادامه یابد اما در بسیاری از زنان به تدریج علایم دیسمنوره بعد از اواسط ۲۰ سالگی فروکش نماید. گاهی علایم دیسمنوره در زنان ناتوان‌کننده است و علت این که چرا در بعضی این علایم وجود دارد و در بعضی وجود ندارد نا مشخص است نشانه‌های شدید شامل درد انتشار یابنده به هیپ، پشت و ران، تهوع و اسهال یا یبوست مکرر است. درمان بر روی افزایش پروستاگلندین با تجویز داروهای ضد پروستاگلندین‌ها ویا ضدبارداری متمرکز است داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی شامل ایبوپروفن و ناپروکسن ممکن است علایم را سرکوب کند.

تجربیات روانی

بعضی از زنان اختلالات روانی را طی قاعدگی تجربه می‌کنند این اختلالات از تحریک‌پذدیری تا خستگی یا گریه کردن متغیر است. نام این تغییرات روحی-روانی، سندرم پیش از قاعدگی (پی.ام.اس) است و شیوع آن از ۳–۳۰٪ گزارش شده‌است. علائم تشدید شده پیش از قاعدگی ممکن است ناشی از اختلال ملال پیش از قاعدگی باشد که نیاز به درمان دارد. این اختلالات عبارتند از اضطراب یا افسردگی. به ندرت، در کسانی که استعداد ژنتیکی اپیزودهای روان-آشوبی دارند، قاعدگی ممکن است منجر به آغاز روان-آشوبی قاعدگی شود.

خون‌ریزی غیرطبیعی رحم

یک دوره قاعدگی طبیعی در یک خانم در سن باروری شامل حدود ۲۸ روز است که در ۷–۳ روز آن خون‌ریزی مختصری به اندازه ۸۰–۲۰ میلی لیتر رخ می‌دهد. خون‌ریزی غیرطبیعی رحم وقتی است که الگوی فوق از نظر مدت یا مقدار خون‌ریزی تغییر کند.

انواع خون‌ریزی غیرطبیعی رحم بسیار متنوع‌اند مانند

1. پلی منوره که دوره قاعدگی کمتر از بیست و یک روز است.
2. اولیگومنوره که دوره قاعدگی بیشتر از سی و پنج روز است.
3. هایپرمنوره که میزان خون‌ریزی بیش از هفت روز است.
4. متروراژی که خون‌ریزی نامنظم است.
5. منوراژی که حجم خون‌ریزی بیش از هشتاد میلی لیتر است.

علل این مشکلات نیز متنوع است از جمله عفونت، آی‌یودی، استرس (بیولوژیکی)، کیست تخمدان، سوءتغذیه، بدخیمی، اختلالات هورمونی، مصرف دارو و حاملگی.

موارد جاذب خون قاعدگی

بسیاری کاپ قاعدگی یک وسیله ی بهداشتی و پزشکی است که افراد هنگام پریود شدن از آن استفاده می کنند. وخون خارج شده از واژن را جمع آوری می کند.
ی از زنان از موارد متعددی برای جذب خون‌ریزی استفاده می‌کنند. شامل نوار بهداشتی، تامپون، فنجان قاعدگی، انواع پدها و حوله و ....
نوار بهداشتی دستمالی است که از نظر ظاهری همانند پوشک نوزادان و کوچکتر از آن است، زنان در دوران عادت ماهانه برای جلوگیری از نفوذ خون خارج شده از فَرْج خود به لباس آن را درون لباس زیر خود قرار می‌دهند. تامپون کاربردی همانند نوار بهداشتی دارد اما بر خلاف نوار بهداشتی که بیرون از فرج قرار می‌گیرد، در داخل مهبل فرومی‌رود و با جذب خون مانع بیرون آمدن آن از بدن می‌شود. جنس آن معمولاً از پنبه است و با استفاده از یک فروکننده در داخل مهبل قرار داده می‌شود. در انتهای آن نخی وجود دارد که برای بیرون کشیدن آن استفاده می‌شود.

اختلالات قاعدگی

یک دوره قاعدگی طبیعی در یک خانم در سن باروری شامل حدود ۲۸ روز است که در ۷–۳ روز آن خون‌ریزی مختصری به اندازه ۸۰–۲۰ میلی لیتر رخ می‌دهد.
اختلالات قاعدگی بسیار متنوع‌اند مانند دش دشتانی (قاعدگی دردناک) (دیسمنوره)، آمنوره (عدم خون‌ریزی واضح هنگام قاعدگی)، زیاد شدن مقدار یا زمان خون‌ریزی قاعدگی یا کاهش فواصل قاعدگی. علل این مشکلات نیز متنوع است از جمله عفونت، آی‌یودی، استرس، کیست تخمدان، سوءتغذیه، بدخیمی، اختلالات هورمونی، مصرف دارو و حاملگی.

قاعدگی دردناک

قاعدگی دردناک، دُش‌دَشتانی یا دیسمنوره (به انگلیسی: Dysmenorrhea) به معنی احساس درد غیرمعمول در قسمت شکم هنگام قاعدگی است. معمولاً ۵۰ تا ۷۰ درصد زن‌ها هنگام قاعدگی دچار درد نواحی تحتانی شکم و رحم می‌شوند ولی اگر این درد بیش از اندازه باشد که موجب توقف فعالیت‌های روزانه فرد شود آن را دیسمنوره یا قاعدگی دردناک می‌نامند.
این مشکل در اکثر موارد، با پریودهای ماهانه همراه با تخمک گذاری دیده می‌شود و براساس سن شروع و دلایل به‌وجود آورنده، به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود.

واژه‌شناسی

دُش‌دَشتانی از برساخته‌های فرهنگستان زبان است و به معنی قاعدگی دشوار و دردناک می‌باشد. پیشوند دُش هممعنی و همریشه با پیشوند لاتینی Dys می‌باشد؛ و دَشتان به معنای حایض و زنی که خون حیض از وی آید است.

دیسمنوره اولیه

این حالت معمولاً قبل از سن ۲۰ سالگی و تقریباً همیشه ۶ تا ۱۲ ماه بعد از اولین قاعدگی شروع می‌شود. اگر دردها ۳ سال بعد از اولین قاعدگی (منارک) شروع شود یا اگر دیسمنوره همراه با دوره‌های بدون تخمک‌گذاری باشد، باید به فکر علل ثانویه بود.
معمولاً درد چند ساعت قبل یا هم‌زمان با خون‌ریزی قاعدگی شروع شده و حداکثر دو تا سه روز طول می‌کشد. دردها بیشتر در زیر ناف است. دردها گاه به کمر، کشاله ران و رانها نیز انتشار می‌یابد. علائم دیگری مثل تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، اسهال، خستگی، تحریک‌پذیری و گاه سردرد، می‌تواند وجود داشته باشد. دیسمنوره اولیه با افزایش سن و زایمان طبیعی ممکن است بهبود یابد. این بیماری احتمالاً در زنانی که مادران آن‌ها نیز دچار این ناراحتی بوده‌اند شایعتر است. در این بیماری پروستاگلاندین‌ها نقش دارند که سبب انقباضات رحمی و دیگر علائم عمومی می‌شوند.

دیسمنوره ثانویه

این حالت معمولاً بعد از سن ۲۰ سالگی رخ می‌دهد هر چند که می‌تواند در اولین عادت ماهیانه و در هر سنی شروع شود. درد دراینها معمولاً ۵ تا ۷ روز تداوم می‌یابد. دیسمنوره ثانویه در زنان دارای بیماریهای لگنی مثل (آندومتریوز، آدنومیوز، توده‌های زیرمخاطی رحم، تنگی شدید گردن رحم، عفونت‌های لگنی مزمن، چسبندگی‌ها لگنی و هیپرمنوره یا افزایش خون‌ریزی ماهانه) رخ می‌دهد. در این بیماران معاینات کامل لگن و نیز آزمایش‌های روتین، تصویربرداری از رحم و ضمائم آن، سونوگرافی و … ممکن است برای تشخیص لازم باشد اما دستیابی به یک تشخیص دقیق همیشه امکان‌پذیر نیست و اشتباه در تشخیص و افتراق دیسمنوره اولیه و ثانویه فراوان دیده می‌شود.

علل

علل دیسمنوره بسیار متنوع است و بسته به اولیه یا ثانویه بودن آن می‌تواند ناشی از عفونت، اختلالات هورمونی، استرس و ... می‌باشد.

درمان

در مورد دیسمنوره اولیه فعالیت‌های فیزیکی ملایم می‌تواند به تخفیف شکایات بیمار کمک کند. توجه به رژیم غذایی (مثل خوردن غلات سبوس نگرفته، حبوبات، سبزیجات و میوه جات بیشتر و کم خوردن یا نخوردن نمک، کافئین و شکر) نیز در برخی زنان مفید است. استراحت و ماساژ و تکنیک‌های بیوفیدبک، برخی از تمرینات یوگا و تجویز داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند مفنامیک اسید و ایبوپروفن نیز در برخی موارد در تخفیف درد مؤثر است.
اگر بیمار از نظر جنسی فعال است، استفاده ازقرصهای پیشگیری از حاملگی (OCP)با استروژن کم در %۹۰ موارد مؤثر خواهد بود که درمان انتخابی می‌باشد.
درمانهای دارویی تحت نظر متخصص زنان و زایمان انجام شده و در صورتی که ۳ تا ۶ ماه پس از درمانهای مذکور پاسخی مشاهده نشد، باید به دنبال علل ثانویه بوده و کلیه اقدامات تشخیصی را به کار بست. (خصوصاً در دیسمنوره‌ای که پس از ۲۰ سالگی ظاهر شود که تقریباً همیشه از نوع ثانویه است) درمان‌های گیاهی شامل دم کرده گل گاوزبان و سنبل طیب همراه با عسل در دوران قاعدگی و پرهیز از پرخوری در این دوران پیشنهاد می‌شود.
درمان در موارد ثانویه بهبود عامل ایجادکننده مانند عفونت است اما برخی از انواع ثانویه به درمانهای دارویی با OCP (قرصهای ضد حاملگی) یا داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDS) نیز پاسخ نسبی می‌دهند.

منبع این پست / ویکی پدیا